Vreemd eigenlijk. Maatregelen ter bescherming van automobilisten, zoals het dragen van gordels, zijn verplicht en bijna iedereen houdt zich eraan, zonder veel verzet. Sterker nog, men is bereid te betalen voor nog meer veiligheid, zoals airbags. Maar het verplichten van een fietshelm zou voor velen een reden zijn om niet meer te fietsen. Wat is de reden daarvan en wat zijn eigenlijk de voor- en nadelen van het dragen van een fietshelm?
Een duidelijk voordeel is natuurlijk dat een fietshelm het hoofd en de hersenen beschermt bij ongevallen. Dat is wenselijk omdat verwondingen aan het hoofd vaak ernstige gevolgen hebben, zeker bij kinderen, bij wie immers de hersenfuncties en het brein nog in ontwikkeling zijn.
Handicaps op latere leeftijd zijn soms het gevolg. Bovendien overlijden er in Nederland jaarlijks ongeveer 30 kinderen onder 18 jaar ten gevolge van een hoofdletsel bij fietsongevallen. Een deel daarvan kan worden voorkomen door het dragen van een helm.
Nadelen en praktische bezwaren van de fietshelm zijn er ook. In Australië nam het fietsgebruik met 30% af na het invoeren van een helmplicht. Het eerste fietsverhuursysteem daar flopte omdat mensen wel een fiets konden huren, maar geen helm. Men neemt niet zomaar een helm mee, hij is groot, heeft een lastige vorm, men laat hem makkelijk ergens liggen, het is minder aangenaam fietsen in de warmte. Zo zijn er meer voor de hand liggende argumenten om geen fietshelm te gebruiken. Die zijn deels ook te weerleggen. Zo zijn de helmen zeer licht geworden, minder dan 250 gram, en hebben ze voldoende ventilatiegaten. Twee Zweedse dames ontwikkelden zelfs een opblaasbare helm, die je als beschermingskraag om de nek kunt dragen, een soort airbag voor fietsers die zich bij ongevallen vanzelf opblaast.
Er is ook verzet tegen de fietshelm op principiële gronden. “We moeten niet fietsen veilig maken in een onveilige omgeving, maar een veilige omgeving scheppen waarin we (onbeveiligd) kunnen fietsen.” Het gemotoriseerde verkeer zou moeten minderen in snelheid en getal. Er moeten meer veilige routes komen voor kwetsbare verkeersdeelnemers. Kortom, er moeten maatregelen worden getroffen waardoor de helm niet langer nodig is. Hiertegen is in te brengen dat de meeste fietsongevallen enkelvoudig zijn: er is geen botspartner, maar de fietser glijdt onderuit of rijdt tegen een paaltje. Ook dan kan een fietshelm uitkomst bieden; de kans op hoofd- of hersenletsel is minder dan de helft.
We moeten niet fietsen veilig maken in een onveilige omgeving, maar een veilige omgeving scheppen waarin we (onbeveiligd) kunnen fietsen
Als mensen bij een helmplicht minder gaan fietsen, is dat geen goede zaak. De helmplicht zou dan meer kwaad dan goed kunnen doen. Fietsen is immers onder andere gezond voor de mens en goed voor het milieu. Meerdere onderzoekers zijn tot de conclusie gekomen dat het invoeren van de helmplicht voor de hele gemeenschap negatief zou uitpakken.
Ook wij van het FietsForum Tilburg zijn niet voor een algemene helmplicht in Nederland. Wel zien we graag het gebruik van een helm bij racefietsers, mountainbikers en bromscooterrijders. Vooral door een hogere snelheid lopen zij meer risico. Gelukkig is er een trend bij deze groepen om steeds vaker een helm te dragen.
Ook raden we het gebruik van een helm bij jonge kinderen aan. Zij hebben nog minder fietservaring en een beperkter overzicht, ze zijn extra kwetsbaar en kunnen levenslang de gevolgen van een ongeval ondervinden. Het is daarom verstandig om kinderen tot de leeftijd van 8 à 10 jaar uit te rusten met een fietshelm. In Zeeland is een project “Coole kop, helm op” bezig, waarbij 27.000 helmen zijn uitgereikt aan de klassen 1 t/m 4 van de basisscholen; ze worden algemeen gedragen.
Welke helm?
De prijzen van de fietshelmen lopen nogal uiteen. De goedkoopste is ongeveer 15 euro, terwijl de duurste meer dan 120 euro kost. Prijsverschillen kunnen ontstaan door het soort winkel, het merk, de kleur, de vorm of het materiaal. Het is de vraag of duurdere helmen ook veiliger zijn.
Experts van de KU Leuven hebben diverse typen en prijsklassen getest. De belangrijkste conclusie is dat de verschillen tussen de merken minimaal zijn; het is moeilijk vast te stellen of de ene helm beter is dan de andere. Duurdere merken presteerden over het algemeen iets beter, maar de verschillen vallen in het niet bij het verschil tussen wel of geen helm dragen. Een helm dragen is belangrijker dan het merk dat men kiest.
De juiste maat en een goede afstelling en bevestiging zorgen voor een maximaal profijt van de helm en een maximaal comfort.
Wel kwamen de experts tot twee adviezen met betrekking tot de vorm van de fietshelm.
Ten eerste: kies voor een helm waarbij de slaap beschermd wordt. De slaap aan de zijkanten van de schedel is de meest kwetsbare plek. Vreemd genoeg hebben veel van de huidige op de markt zijnde helmen geen goede bescherming van de slaap.
Ten tweede: kies voor een gladde afwerking. Bij ongevallen ontstaat er gemakkelijk een draaiende beweging. Een gladde, rondere helm draait min of meer mee, terwijl bij een hoekige helm het draaien mogelijk meteen stopt, met meer impact op hoofd en hersenen en dus meer kans op schade.
Kies ook een helm met de juiste maat: er zijn helmen voor grotere en kleinere hoofden, voor volwassenen en kinderen. De juiste maat en een goede afstelling en bevestiging zorgen voor een maximaal profijt van de helm en een maximaal comfort.
Beste wielrenfans,
Is het gebruik van een helm ook in gebieden als de Alpen verplicht? En ben overigens van plan om binnenkort met een fietsorganisatie (www.velotours.nl) een fietsreis te maken. Iemand ervaring met zo’n organisatie?
Thanks
Gijs