Het belang van de fiets in het voor- en natransport bij treinreizen wordt nog te vaak onderschat. Op 22 mei 2013 gaat het FietsForum in op “het Station als fietsknooppunt”. Hieronder alvast een voorzetje.
Sceptici over de toekomst van het openbaar vervoer in Nederland roepen graag dat “ov- diensten vertrekken van de plek waar je niet bent om te gaan naar daar waar je niet wil zijn”. De meeste fervente treinreizigers hebben hier iets op bedacht. Zij gaan namelijk wonen nabij het vertrekpunt van de trein en zoeken werk in de buurt van een station. Zelfselectie heet dat in de academische literatuur. Automobilisten doen in feite hetzelfde door te kijken naar parkeerruimte, parkeerkosten, de nabijheid van uitvalswegen en dergelijke bij de keuze van een woonplek. Zij hebben daarbij wel meer keuze door 130.000 kilometer aan wegen en 16 miljoen parkeerplaatsen waarvan slechts een fractie betaald parkeren is.
Voor- en natransport samen beslaat circa 40 tot 60% van de reistijd
Ondanks de oplossingen die ov-gebruikers zoeken en vinden, blijft voor- en natransport van essentieel belang voor het functioneren van het ov-systeem. De sceptici raken dus wel degelijk een gevoelige snaar. Voor- en natransport samen beslaat circa 40 tot 60% van de reistijd van openbaarvervoergebruikers. Veel langer dan 60 procent komt niet veel voor, zeker niet voor frequente verplaatsingen, omdat de reizigers dan naar alternatieven gaan zoeken. Korter dan 40% van de totale reistijd is mogelijk wanneer vertrekpunt en bestemming gunstig gesitueerd zijn ten opzichte van het station. In mijn eigen situatie is slechts 20% van de totale reistijd bestemd voor het reizen van en naar het station. Dat komt niet door mijn supersonische snelheden op de fiets, maar eerder door mijn werkplek in Antwerpen. Ik zit erg lang in de trein.
Wanneer we kijken naar de mogelijkheden die treingebruikers hebben om op het station te komen, zien we alle modi voorbij komen: bus, tram, metro, taxi, fiets, de auto voor bestuurder of passagiers en verplaatsingen te voet. De fiets is de absolute koploper in het voortransport. Circa 42% van alle treinritten begint met een fietstocht. In het natransport is de rol van de fiets kleiner (10%), omdat men ter plaatse moet beschikken over een tweede fiets, als men de fiets niet heeft meegenomen in de trein. Dankzij de ov-fiets stijgt het aandeel fiets in het natransport wel. Ook het groeiende aantal vouwfietsen draagt hieraan bij.
De populariteit van de fiets is te danken aan meerdere aspecten. Ten opzichte van het openbaar vervoer als voortransport – dus met tram, bus of metro naar de trein – heeft de fiets het voordeel betrouwbaarder te zijn en minder gevoelig voor storingen. Een vertraging in het voortransport betekent immers vaak het missen van de trein, met een grotere vertraging tot gevolg. Anderzijds is een ruime overstaptijd vaak nutteloze wachttijd. De fiets zorgt voor een naadloze aansluiting. Zeker de ervaren treinreiziger weet precies wanneer hij zijn ijzeren paard moet bestijgen om op de juiste tijd te arriveren op het station. Het voordeel van de fiets ten opzichte van lopen zit vooral in het bereik. De grens voor lopend naar het station ligt op circa 800 meter. Boven de 1000 meter wordt het gewoon te ver. Vermoeidheid en lagere loopsnelheden gaan dan een rol spelen voor zekere doelgroepen. En te voet gaan bemoeilijkt het maken van combinatietrips. Even naar de supermarkt op de terugweg is het meest reëel bij weinig boodschappen en een beperkte omweg. Ten opzichte van de auto biedt de fiets voordelen, omdat de verplaatsingen in de stedelijke omgeving met de fiets vaak sneller zijn. Ook is het fietsstallen vaak gratis en makkelijker. Bovendien is fietsen veel goedkoper.
Op de plek voor 88 auto’s komen straks 3000 fietsen.
De verantwoordelijke instanties kunnen de fiets in het voortransport ook aanbevelen boven de auto of het openbaar vervoer. Tegenover de auto is het fietsgebruik eenvoudiger te faciliteren en minder ruimtevretend. Op de plek waar eerst 88 autoparkeerplaatsen waren bij Tilburg CS komen nu meer dan 3000 fietsstallingsplekken. Bovendien: de ervaring leert dat P+R locaties bij stations vooral mensen aantrekken die voorheen met het openbaar vervoer naar het station kwamen. Er zijn 4 tot 5 parkeerplaatsen nodig om een nieuwe treinreiziger aan te trekken. Die plekken moeten dan ook nog eens met grove subsidies goedkoop of gratis worden gehouden. Het Nederlandse onderzoeksbureau Goudappel concludeerde recent dat tot 85% van de gebruikers van park & ride-faciliteiten bij NS-stations op fietsafstand van het station woont. Ten opzichte van het ov is de fiets ook veel goedkoper. Vrijwel alle lijnen in het stads- en streekvervoer moeten worden gesubsidieerd door de overheid, omdat ze onvoldoende kostendekkend zijn. De kosten per reizigerskilometer voor fietspaden en stallingen zijn vele malen lager. Bovendien is fietsen gezonder.
Wanneer men het gebruik van het openbaar vervoer, of meer specifiek het treingebruik, wil bevorderen kan men het beste investeren in het voor- en natransport. Snellere fietspaden met voldoende capaciteit, een groene golf voor fietsers, voldoende stallingen dichtbij het station en andere maatregelen dragen waarschijnlijk meer bij dan miljardenverslindende investeringen in het spoor. Bijkomend voordeel is dat andere fietsers ook van de verbeteringen kunnen profiteren. Het is zo een win-winsituatie.
Er zijn ook zeker nadelen verbonden aan de fiets in het voor- en natransport. Een bekend probleem is het tekort aan fietsenstallingen. Het aantal fietsers naar het station lijkt sneller te groeien dan men fietsenstallingen bij kan bouwen. Door de zee aan fietsen wordt de afstand tussen fietsenstalling en station soms ook onaangenaam groot. Fietsdiefstal op stations in een blijvende zorg. Lang niet alle stations beschikken over bemande bewaking of voldoende fietskluisjes. Verder is de fietser kwetsbaar in het verkeer en hij wordt blootgesteld aan de weersomstandigheden en de uitstoot van het gemotoriseerde verkeer.
22 mei is het fietscafé over het station als fietsknooppunt. U kunt begin mei nog meedoen aan onze enquête over fietsparkeren bij station Tilburg CS.